ҮР ДҮН

ДДБОС-гийн Байгаль нуурын төсөл хэрэгжих 4 жилд ОРОС болон Монголын Засгийн Газруудаас сайшаан үнэлэгдсэн чухал үр дүнгүүдэд хүрсэн. Энэхүү кино нь төслөөс гаргасан  хүчин чармайлтын гол утга учир болон ач холбогдлыг үзүүлж, хэрэгжүүлсэн онцгой үй ажиллагаа, чухал үе шатуудыг тодорхойлж, хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаа ба шинэ санаачлагын талаар тайлагнаж, баримт бичгүүдийг хэвлэн нийтэлсэн. Байгаль нуурын хил дамнасан сав газрын төслийн зорилго, зорилтууд болон хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааны тухай үзэгчид бүрэн бүтэн дүр зургийг олж харах ёстой юм.

Бүх үр дүнгийн талаар гурван хэлээр олж унших боломжтой бөгөөд төсөл дууссаны дараа ч сонирхсон бүх хүнд нээлттэй байх юм. Төслийн хүрээнд олон тооны брошюр, ном, гарын авлага хэвлэн гаргаж Орос болон Монголын олон байгууллагуудын номын санг дүүргэсэн бөгөөд Байгаль нуурын экосистемийн талаарх орчин үеийн мэдлэгийн үндэс суурийг тавьсан юм.

YouTube дээр үзэх (Орос): https://youtu.be/vVPA_lF5REE

YouTube дээр үзэх (Англи): https://youtu.be/9SKCHhkBpQI

YouTube дээр үзэх (Монгол): https://www.youtube.com/watch?v=46mi4x6stNw&feature=youtu.be

Кино татах (Орос): https://yadi.sk/i/pzTbnrwfk6L7q

Кино татах (Англи): https://yadi.sk/i/xkZILXRik5fxw

Кино татах (Монгол): https://yadi.sk/i/nfQhSSL3kadfR

YouTube дахь товч хувилбар (Орос): https://youtu.be/f6CcyD4bYiA

YouTube дахь товч хувилбар (Англи): https://youtu.be/jMxaLLe_JKk

Report: http://baikal.iwlearn.org/ru/proekt-1/rezultaty-i-otchety/086 - Investing in Baikal- film.pdf/view

Байгаль нуурын сав газрын экосистемийг хамгаалах ажлыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн орос-монголын хамтын ажиллагааг тусгасан  Стратеги Үйл Ажиллагааны Хөтөлбөрийг боловсруулахад  2013онд боловсруулсан Байгаль нуурын сав газрын экосистемд учирч буй аюул заналын Хил дамнасан оношлогоо дүн шинжилгээ үндэс суурь нь болж өгсөн. Өнөөдрийн байдлаар орос, монголын экспертүүдийн хамтын хүчин чармайлтаар СҮАХ-ийн төслийг боловсруулан бэлэн болгосон. ОХУ-ын Байгалийн нөөцийн яам ба Монгол Улсын БОНХЯ-нд  өргөн барьсан энэхүү төсөлд Хөтөлбөрийн үзэл баримтлал, стратеги зорилго ба зорилтуудыг тодорхойлсон. Доорх асуудлыг агуулсан үндсэн зургаан бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Үүнд:

- ус ба хуурай газар дах гол чухал амьдрах орчныг хамгаалж, сэргээн, тогтвортой менежментийг эрхлэх;

- бохирдлыг бууруулах ба усны чанарыг сайжруулах;

- онгон байгалийн загас, ан агнуурын болон бусад нөөцийг тогтвортой ашиглах;

- биологийн түрэмгийллийг хянах ба түүнээс урьдчилан сэргийлэх;

-уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох;

-байгалийн гамшигт бэлэн байх.

Бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрт стратеги зорилтыг тодорхойлж (нийт 16 зорилт) тавьсан зорилтыг биелүүлэхэд чиглэсэн стратеги үйл ажиллагаа ба түлхүүр шалгуур үзүүлэлтийг мөн адил боловсруулсан.

Download SAP

2013онд боловсруулсан Идэр ба Эг голуудын сав газрын усны менежментийн төлөвлөгөөг 2014 онд БОНХЯамнаас батлав. Төлөвлөгөө болон арга зүйн материалыг хэвлэн нийтэлж сум аймгийн Захиргаа ба усны менежментийг эрхэлдэг байгууллагуудын ажилтнуудад зориулан сургалт явуулав.

Идэр дэд сав газрын төлөвөлгөө

Эг дэд сав газрын төлөвлөгөө

Орхон-Сэлэнгэ төлөвлөгөө

Хилийн усыг хамгаалах, ашиглах талаарх ОХУба Монгол Улсын Засгийн Газар хоорондын хэлэлцээрийн хүрээнд ажлын хэсгийн зөвшөөрөн баталсан Байгаль нуурын хил дамнасан сав газарт бохирдлын халуун цэгүүдийг тодорхойлох арга зүйг тохируулан нийцүүлэх ажлыг 2014 онд хийж дуусгав. Арга зүйг орос, монгол ба англи хэлээр унших боломжтой.

Тайлан (Eng) татах

Тайлан (Rus) татах

Тайлан (Mng) татах

Оросын Гидрохимийн хүрээлэн ба монголын Байгаль орчин, Хэмжилзүйн Төв Лаборатори 2012 онд Сэлэнгэ мөрний сав газрын усны чанарын нэгдсэн хөтөлбөрийг боловсруулж, хэлэлцэн тогтож, хүлээн авсан. Энэ нь  аналитик хэмжилтийн чанарыг шалгах нэгдсэн нэг хандлага боловсруулах боломжийг ОХУ ба Монголд олгож байгаа юм. Микроэлементууд (мышьяк, кадмий, марганец, хром, молибден, кобальт, никель, алюминий), катионууд (литий, натрий, калий, магний, кальций, аммоний), анионууд (фториды, хлориды, бромиды, нитриты, нитраты, фосфаты, сульфаты), газрын тосны бүтээгдэхүүн ба хүчил төрөгчийн химийн ашиглалт зэргийг тогтоох интеркалибрацийн аргын 2үе шат 2014 онд дууссан.            Монголын лабораторийн өгсөн хэмжилтээс үзэхэд зөвхөн таван үзүүлэлт: хатуулаг, кальци, фосфорын фосфатууд, сульфатууд ба хлоридуудын үзүүлэлтүүд оросын үзүүлэлттэй адил бөгөөд харьцуулж болохуйц байв. Монголын  лабораторид гадаргын усыг шинжлэх ба хэмжилтийн чанарыг шалгахад (мышьяк, кадмий, марганец, хром, молибден, кобальт, никель, алюминий), катионууд (литий, натрий, калий, магний, кальций), анионууд (фториды, бромиды, фосфаты, сульфаты) илүү мэдрэг арга зүйг нэвтрүүлэх зорилгоор монголын мэргэжилтнүүдийн мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг Улаан-Үд хотод хийв. Түүнчлэн Улаанбаатар хот дах монголын төв лабораторийг өндөр үнэтэй  төхөөрөмжөөр хангасан ба байгаа төхөөрөмжийг сайжруулсан (ионный хроматограф болон атомын абсорбацийн аргаар хүнд металлыг шинжлэх).

Тайлан татах (GHI)

Тайлан татах (CLEM)

Монгол улсын мэргэжлийн хяналтын газар (МУМХГ, Монгол), Буриад улсын хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах ба хүний сайн сайхны төлөөх Холбооны хяналтын газар (ОХУ), “Буриад улс дах ариун цэвэр ба тахлын төв” Холбооны төсөвт байгууллага (ОХУ), ОХУ-ын Эрүүл мэндийн шинлэх ухааны академийн Хүний Экологийн Дорнод Сибирийн Шинжлэх Ухааны төв, Холбооны улсын төсөвт байгууллагыг(ОХУ) оролцуулан 2014 оны 6-р сарын 15-21өдрүүдэд Буриад ба Монгол улсын нутаг дэвсгэр дэх хилийн усны объектуудад ариун цэвэр-тахлын  олон улсын мониторингийн судалгааны ажил хийв. Хилийн усыг хамгаалах, ашиглах тухай Орос, Монголын Засгийн Газар хоорондын хэлэлцээрийг хэрэгжүүлэх Монгол ба Оросын ЗГ-ын Бүрэн Эрхт төлөөлөгчдийн VI-р хуралдааны үеэр баталсан “ОХУ-ын Буриад улс ба Монгол улсын газар нутаг дах хилийн усны бохирдлоос үүдэн оршин суугчдын эрүүл мэндэд учрах тахлын эрсдэлийг үнэлж дүгнэх” ЗГ хоорондын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор энэхүү ажлыг хийсэн.

Хэрэгжүүлсэн гол ажлуудаас дурдвал:

• Ариун цэвэр-тахлын үзүүлэлтээр лабораторт хийх усны чанарын шалгалтын арга аргачлалыг уялдуулсан;
• Хил дамнасан голууд, сонгосон цэгүүд болон усны дээж авах давтамж зэрэгт хийх ариун цэвэр-тахлын мониторингийн өнөөгийн хөтөлбөрийг засаж сайжруулсан;
• микробиологи, вирус ба шимэгч судлах үзүүлэлтээр үр дүнг харьцуулах боломжтой байх үүднээс Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хариуцдаг хоёр орны байгууллагуудын ажилтнууд хил дамнасан голуудаас (Сэлэнг, Орхон, Туул,Хиагт голууд ба.Байкал нуур) хамтран дээж авсан.
• Дээж авах ба хэмжих аргачлалын арга зүйн асуудлаар хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хариуцдаг хоёр орны байгууллагуудын ажилтнууд ба шинжлэх ухааны экспертүүдийн  хамтарсан зөвөлгөөнийг Монгол улсын Улаанбаатар хотод зохион байгуулсан.

Буриад улс ба Сэлэнгэ аймгийн нутаг дэвсгэрт Сэлэнгэ мөрний хил дамнасан усны бохирдлоос оршин суугчдын эрүүл мэндэд  учирч болзошгүй тахлын эрсдэлийг үнэлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө боловсруулан гаргасан.

...

Тайлан татах

Сав газрын орос ба монголын нутаг дэвсгэрийг хамарсан олон төрлийн байгалийн нөөц баялаг ба байгаль хамгаалах чиглэлийн 150 гаруй газрын зургаас бүрдсэн давтагдашгүй “Байгаль нуурын сав газрын экологийн атлас”-ыг хийж гйүцэтгэх, олшруулж гаргах орос-монголын хамтарсан ажил 2014 онд дуусав. Боловсруулан гаргасан картуудыг өмнө нь байгуулсан Байгаль нуурын мэдээллийн төвийн вэб хуудсанд тавьсан.

Байгаль нуурын сав газрын экологийн нөхцөл байдал бүрэлдэн тогтоход нөлөөлсөн гол хүчин зүйлүүд, байгаль орчны өнөөгийн нөхцөл байдлын талаарх орчин үеийн мэдээ, мэдлэгийг нэгтгэж  Байгаль нуурын бүс нутагт тулгарч буй асуудлыг шийдэхэд эдийн засаг, экологийн хувьд тэнцвэртэй хөгжлийг хангахад тус нэмэр болох хэлбэрээр Байгаль нуурын сав газрын экологийн атласыг бүтээсэн юм. Атласыг бүтээхэд газрын зураг зүй, GIS-технологи, алсаас зондоор хэмжих арга зэрэг газар зүйн зураглалын хамгийн орчин үеийн  олот амжилтыг түүнчлэн В. Б. Сочавын нэрэмжит ОХУ-ын ШУА-ийн СС Газар зүйн хүрээлэн, ОХУ-ын ШУА-ийн СС-ын Нуур судлалын хүрээлэн, ОХУ-ын ШУА-ийн СС-ын Дэлхийн гадаргуйн хүрээлэн, Эрхүүгийн улсын их сургууль, ОХУ-ын ШУА-ийн СС-ын Байгаль нуурын байгаль ашиглах хүрээлэн(Улаан-Үд хот), ОХУ-ын ШУА-ийн СС-ын Байгалийн нөөц, экологи ба криологийн хүрээлэн(Чи хот) болон МУ-ын ШУА-ийн Ш.Цэвэгмидийн нэрэмжит  Газар зүйн хүрээлэн зэрэг байгууллагуудын байнга шинэчлэгдэн нэмэгдэж буй сансрын сэдэвчилсэн мэдээллийн санг ашигласан.  Атласыг бүтээхэд газар нутгийн бөгөөд агуулгын хувьд ч экологийн асуудал болон үүсэн бий болсон нөхцлийг цогцоор нь авч үзэх шаардлагатай болсон. Зорилгод нийцүүлэн боловсруулсан тоон үзүүлэлтийн зураг зүйн иж бүрэн программын ачаар үүсэн бий болсон экологийн төлөв байдлын байгаль-нөөцийн, био, эдийн засгийн, нийгмийн, хүн ам зүйн хүчин зүйлийг нэгтгэх боломжтой болсон юм. Бидний хувьд программыг боловсруулах процессийг салбарын болон интеграл экологийн зураг зүйн өмнө тавьсан даалгаврыг шийдэхэд газар нутаг дах объектуудын талаар боломжит ба бодит мэдээлэл бэлтгэх үйл явц гэж үзсэн.

Ажлын явцад Атлас бүтээх үндсэн үе шатуудыг тодорхойлсон: картографын үндсийг бүтээх; газрын зургийн сэдэвчилсэн агуулгыг боловсруулахад зориулсан мэдээлэл цуглуулах; программ хангамжаар тогтоогдсон зургийн сэдэвчилсэн үеүүдийг тоон хэлбэрт оруулах; сэдэвчилсэн мэдээллийн сан байгуулах; төслүүдийг GIS-ийн орчинд боловсруулах; зургийн хэвлэлийн эх бэлтгэх г.м. Байгаль нуурын сав газрын электрон атласан зураглал нь   үндсэн хоёр масштабаар хийгдсэн: байгалийн хүчин зүйлд зориулсан картын хувьд 1:5 000 000 түүнчлэн экологийн төлөв байдал бүрэлдэхэд нөлөөлсөн нийгэм-эдийн засгийн хүчин зүйлүүдийн карт 1: 6 000 000. Мэдээллийн сан ба түүний хамрах сэдэв нь зурагжуулж байгаа үзэгдэл ба үйл явцын өнөөгийн нөхцөл байдал болон байгалийн, нөөцийн, нийгмийн, хүн ам зүйн, экологийн болон байгаль ашиглах өөр бусад асуудлаас хамаарч байв.

Бүтэцийн хувьд Атлас нь долоон- оршил ба зургаан сэдэвчилсэн хэсгээс бүрдсэн: 1) экологийн төлөв байдал бүрэлдэн тогтсон байгалийн нөхцөл байдал; 2) экологийн төлөв байдал бүрэлдэх байгалийн нөөцийн хүчин зүйлс; 3) экологийн төлөв байдал бүрэлдэх нийгэм-эдийн засгийн хүчин зүйлс; 4) хүрээлэн буй орчны шилжилт; 5) анагаах ухаан-экологийн төлөв байдал; 6) байгаль орчныг хамгаалах 7) Байгаль нуурын усан орчны экологийн төлөв байдал.

Тайлан татах

БНМТ-ийн үзэл баримтлал ба мэдээллийн бүтцэд суурилан боловсруулсан Орос ба Монгол улсын БНМТ-ийн мэдээ, мэдээлэл солилцох протоколын хүрээнд сав газрын мэдээлэл цуглуулж БНМТ-ийн порталд (секци – Баримт бичигт)оруулсан.   Байгаль нуурын сав газрын хүрээлэн буй орчны 2012-2013оны төлөв байдлын тайлан” бэлдсэн. Порталын бүх бүлгүүдэд мэдээлэл оруулсан: Баримт бичиг, Мэдээ, Атлас, Мониторинг, Загварчлал ба Анд нөхөд. Байгаль нуурын төслийн –“Байгаль нуурын сав газрын экологийн атлас” хүрээнд боловсруулсан газрын зургуудыг Атлас гэсэн бүлэгт байрлуулсан. Үүнээс гадна бүх зургийг БНМТ-ийн сайт дээр IW: LEARN GeoNote Map Server: http://geonode.iwlearn.org/ нийтлэн тавьсан. Бүх мэдээллийг англи, орос, монгол хэлээр авч болно. 2012-2013 оны тайланг 2015 оны нэгдүгээр сард англи, орос, монгол хэлээр нийтлэн тавина.

Тайлан татах

Ажил гүйцэтгэх явцад дараах асуудлуудын шийдсэн. Үүнд:

• Гүйцэтгэгч байгууллагуудын архивын материалд болон шаардлагатай ном зохиол ба зураг зүйн эх үүсвэр зэрэгт  дүн шинжилгээ хийж мөн оршин суугчдын дунд асуулга явуулсан;
• Баргуужин ба Курумкан дүүргүүдэд зайнаас хийсэн тандан судалгааны мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийсэн;
• зайнаас хийсэн тандан судалгааны мэдээллийг харгалзан сонгон авсан газруудаас микробиологийн шинжилгээ хийх, хөрсний дээж авахад Буриад улсын мал эмнэлгийн удирдах газарт дэмжлэг үзүүлсэн;
• Сибирийн яр ба өөр бусад гоц аюултай халдварт өвчний бактерийг илрүүлэхээр хөрсний дээжийн микробиологийн шинжилгээг албан ёсоор баталгаажсан улсын лабораторид хийлгэсэн.

Тодорхой гарсан үр дүн:

Зайнаас тандан судлах ба шинжилгээний дүнд халдвар тархахаас урьдчилан сэргийлж тусгайлсан арга хэмжээ авах шаардлагатай, сибирийн яр өвчний халдвартай малын сэг зэм устгаж байсан хоёр газрыг олж тогтоосон.

Никольскийн чулуун нүүрсний уурхайгаар жишээ болгож туршилтын төсөл хэрэгжүүлэхэд дараах үндсэн зорилтуудыг биелүүлсэн. Үүнд:

• Ашигт малтмалыг олборлох талбайг сонгохын сацуу бохирдлын аюултай эх үүсвэр, түүний байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг  илрүүлсэн;
• Олборлохоор төлөвлөсөн орд газрын  нутаг дэвсгэрт бохирдуулагч бодисын хөрсөн дэх агууламжийг тодорхойлох зорилгоор усны болон ерөөлын хурдсын дээж авч хайгуулын судалгаа хийсэн;

• Хийсэн судалгаа шинжилгээнд үндэслэн судлаж байгаа нутаг дэвсгэрийн экологийн төлөв байдалд үзүүлэх хүний нөлөөллийн түвшин хангалттай гэсэн дүгнэлтийг гүйцэтгэгчээс гаргасан.
• Ус цэвэршүүлэхэд тэргүүн зэргийн ач холбогдол бүхий идэвхижүүлсэн нүүрс болон нүүрс хүчлийн сорбентийг нүүрс боловслуулах замаар түүнчлэн идэвхижүүлсэн нүүрс гаргах аргачлалыг судлаж байна. Гүйцэтгэгчээс нүүрс олборлох явцад өнгөн хөрснөөс гарах хатуу хаягдлыг барилгын салбарт ашиглах үндсэн аргыг хэрэглэх санал тавьсан.

Ашигт малтмалын төлөвлөгөөт олборлолтоос хүрээлэн буй орчин болон биологийн олон янз байдалд үзүүлж болзошгүй нөлөөллийн үнэлгээг хийлгэсэн;

Тайлан татах

Байгаль нуурын шим мандлын дархан цаазат газрын эко-аялал жуулчлалын нөөц бололцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор ДЦГ-ын удирдлага мөн Буриад улсын болон Эрхүүгийн тэргүүлэх зэргийн туроператоруудтай зөвшилцөн батлуулсан эко-аялал жуулчлалын цогц хөтөлбөрийг боловсруулсан юм. Танилцуулга, агуулгын бүлэг, аяллын технологи ба санхүүгийн карт, аялал тус бүрийн зураг, видео бичлэг зэргийг агуулсан аялал жуулчлалын цогц бүтээгдэхүүнийг орос ба англи хэлээр гаргасан. Аялал жуулчлалын хөтөлбөрт үндэслэн ДЦГ-ын аялал жуулчлалын сайтын дизайн ба мэдээллийн агуулгын бүтцийг боловсруулсан.

Тайлан татах

Ушканьи арлуудын нэг арал дээр хязгаарлагдмал боломжтой хүмүүс ч очиж болох Байгаль нуурын хав ажиглах талбай ба хэвтэр газрын хооронд экологийн жим байгуулах ажлыг  Забайкальски Байгалийн Цогцолбор Газарт хийж дуусгав

Тайлан татах

Забайкальски Байгалийн Цогцолбор Газрын эко-аялал жуулчлалын нөөц бололцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор «Сорожийн тохой» амралт сувиллын газрыг судлах, дээрх амралт сувиллын газрын үзэл баримтлал болон бага хэмжээний барилга байгууламж болох ажиглалтын өндөрлөг, ариун цэврийн өрөө, аялал жуулчлалын зогсоол,  майхан барих талбай зэргийн зураг төслийг  боловсруулсан. «Сорожийн тохой» амралт сувиллын газрыг тохижуулсан. 2015 онд энэ төсөл үргэлжлэн хэрэгжинэ. Мэдээлэл түгээх зар сурталчилгаа ба жуулчдад зориулсан материал  боловсруулан гаргана.

Тайлан татах

Бага дунд сургуулийн сурагчдад зориулсан “Байгаль нуурын эрднэсийн авдар” сургалт-арга зүйн багц материалыг Англи хэлээр боловсруулж гаргах ажлыг НҮБХХ-ийн БонАква “Дусал бүр үнэ цэнтэй” төслийн хүрээнд 2014 онд Байгаль нуурын мэдээллийн төв  «Грань» хийж гүйцэтгэсэн.   Байгаль нуурын төслөөс дэмжиж Монгол багш нарт зориулан Улаанбаатар хотод сургалт зохион байгуулж, оролцогч багш нарт Англи хэлээр 50 багц, Орос хэлээр 10 багц сургалтын материал, түүнчлэн Орос, Монгол хэлээр бичсэн “Хил хязгааргүй Байгаль нуур” баримтат киноны CD зэргийг тараасан. Үүнээс гадна Байгаль нуурын эрэг дээр болсон “Байгаль нуурын эрдэнэсийн авдар” материалын Англи хувилбарын нээлтэд зориулсан “Нуур орчмын нутаг дахь Экологийн боловсрол: Практик арга туршлага ба шинэ технологи” олон улсын мастер-семинар болж өнгөрөв.

Тайлан татах

Байгаль нуурын сав газар ба түүний зэргэлдээ орших нутгуудад Холбооны хэмжээний хэд хэдэн дархан цаазат болон байгалийн цогцолбор газрууд байдаг. Үүнд: Байгаль нуурын Шим мандлын Улсын Дархан Цаазат Газар, Баргуужингийн УДЦГ, Байкало-Ленскийн УДЦГ,  Джергинскийн УДЦГ,  Сохондиний  шим мандлын ДЦГ, «Даурский» шим мандлын улсын ДЦГ, «Алханай» Байгалийн Цогцолбор Газар, Забайкальски БЦГ, Прибайкальски БЦГ, Тункински БЦГ. Энэ нь “Байгаль нуурын эрдэнийн хэлхээ” нэртэй хэвлэл мэдээллийн концепци боловсруулах үндэс болсон. Концепцийн зорилго нь байгалийн онцгой ландшафт, амьтан, ургамлын давтагдашгүй объект бүхий ДЦГ болон БЦГ-уудын төлөв байдал болон аялал жуулчлал хөгжүүлэх нөөц бололцооны талаар ОХУ-ын иргэд, олон улсын сонсогчдод мэдээллэх явдал юм. Онгон байгальтай харьцах боломжийг олгосон экологийн жимд онцгой ач холбогдол өгсөн. Концепцийн хүрээнд адил нэртэй “Байгаль нуурын Ертөнц”кино хийж сэтгүүл гаргасан.

Тайлан татах

“Байгаль нуурыг хамгаалцгаая” олон нийтийн байгууллагаас 2014 оны 4-р сарын 5-6 өдөр зохион байгуулсан Байгаль нуур ба Сэлэнгэ мөрний эрэг орчмыг цэвэрлэх ажлыг төслөөс дэмжив. Үүнд: Цэвэр мөс  (Эрхүү муж, Листвянка тосгон- МРС. Ольхон), 2014 оны 4-р сарын 12-ны өдөр; Цэвэр мөс (Буриад улс «Байгаль нуур дах загасчлал» арга хэмжээний хүрээнд); 2014 оны 7-р сарын 15-наас 8-р сарын 15; Харуул ба байгаль хамгаалах лагерь «Байгаль нуурын эргийн алба» - 2014 оны 8-р сарын 7 өдөр; Сэлэнгэ мөрний бүх Оросын хэмжээний цэвэрлэгээ «Сэлэнгэ мөрний цэвэр эрэг» (Улаан-Үд хот); 2014оны 8-р сарын 25-наас 9-р сарын 6 өдөр-Монголын Хөвсгөл нуур дээр очих экспедиц «Байгаль нуурын эх» .

“Байгаль нуурыг хамгаалах” төсөл хэрэгжүүлэгчид 2014 онд нийт 11 арга хэмжээ зохион байгуулж, 17 000 км зам туулж, 500 сайн дурынхан оролцож, 110км² газар нутгийг цэвэрлэж, 2000 уут хог хаягдал түүж, 2015-2017 онд хийх байгаль хамгааллын ажлын төлөвлөгөө гаргасан.

2014 оны 11-р сарын 8-14 өдрүүдэд Монголын Хөвсгөл нуураас эх авах Эгийн голын дагууд нутгийн иргэдийг оролцуулан цэвэрлэгээний ажил зохион байгуулав. Цэвэрлэгээний ажил Алаг-Эрдэнэ, Хатгал сумдад өрнөж багш нар, экологийн клубын сурагчид зэрэг 50 орчим  хүн оролцов. 10 тээврийн хэрэгслэлийг (6 ачааны машин, 1том трактор, 1 жижгэвтэр трактор мөн 2 автомашин) дайчлан ажилласан арга хэмжээний үр дүнд голын эрэг татмын 22 га газрыг цэвэрлэж, хогийн цэгийг нүүлгэн шилжүүлэх талаар 2 сумдын удирдлагын хэмжээнд тохирсон.

Үүнээс гадна кампант ажлын хүрээнд хөрш зэргэлдээ нутгийн иргэдийн дунд төрөл бүрийн сургалт, семинар зохион байгуулав.

Тайлан татах (Байгаль, Сэлэнгэ)

Тайлан татах (Хөвсгөл, Эг)

Download in Mongolian

Download in English

Download in Russian

• Идэр голын сав газрын экологи, нийгэм, эдийн

засгийн суурь судалгаа, эдгээрээс байгаль орчинд
тухайлбал усны чанар, усан орчны биологийн төрөл
зүйлд үзүүлж буй нөлөөллийн талаар мэдээлэл

цуглуулж дүгнэсэн.

• Идэр голын сав газрын УННМТ-ний төсөл хийгдсэн.

• 2014 онд БОНХЯам сав газрын усны менежментийн төлөвлөгөөг батлах юм.

Тайланг татаж авах

• Хөвсгөл нуур, Эгийн голын сав газрын экологи,

нийгэм, эдийн засгийн суурь судалгаа, эдгээрээс
байгаль орчинд тухайлбал усны чанар, усан
орчны биологийн төрөл зүйлд үзүүлж буй
нөлөөллийн талаар мэдээлэл цуглуулж дүгнэсэн.

• Хөвсгөл нуур, Эгийн голын голын сав газрын

УННМТ-ний төсөл хийгдсэн.

• 2014 онд БОНХЯам Идэр голын сав газрын усны

менежментийн төлөвлөгөөг батлах юм.

тайланг татаж авах

• Сонгосон үзүүлэлтээр нэг ижил аргаар

Сэлэнгэ мөрний сав газрын гадаргын усанд
усны чанарын хэмжилтийг хийж дүнг харьцуулсан.

• Усны чанар, найрлага шинж чанарыг нэг

болон хэд хэдэн төрлийн харьцуулж болох аргаар хэмжсэн ба батлагдсан, өндөр нарийвчлалтай арга аргачлалыг ашигласан болно.

• Одоогийн ажиглалт, хяналт шинжилгээний сүлжээг сайжруулах талаар зөвлөмж боловсруулан гаргасан.
  
• Байгаль орчин, Хэмжилзүйн Төв Лабораториийн хоёр мэргэжилтэн (Улаанбаатар, Монгол) ОХУ-ын Ростов на Дону хотын Гидрохимийн Хүрээлэнд очиж нэг долоо хоногийн хугацаатай сургалтанд хамрагдсан.
• Гол мөрний усны чанарын нэгдсэн хөтөлбөрт зөвлөмж болгосны дагуу Байгаль орчин, Хэмжилзүйн Төв Лабораторт (Улаанбаатар, Монгол) Ион хроматографийн систем багаж худалдан авах ажил эхэлсэн.
  

татаж авах: Тайлан 039 - Интеркалибраци ОХУ

татаж авах: Тайлан 038 - Интеркалибраци Монгол улс

• “өөрийн үнэлгээ” хийх сургалтын арга зүйг
  танилцуулсан.
• “Өөрийн үнэлгээ” хийх зааварчилгааг Оросын
  талын мэргэжилтэнтэй хамтран боловсруулсан;
• Усны нэгдсэн менежментийн асуудлаарх сургалтын
  хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлох арга зүйг
  боловсруулан гаргасан;
• Цуврал сургалт явуулахад хийх мониторинг ба
  үнэлгээний систем боловсруулсан;
• Усны нэгдсэн менежментийн асуудлаарх сургалтын
  хэрэгцээ шаардлагад тодорхойлоход оролцсон хүмүүсээс гарсан саналын дагуу зохион байгуулах сургалтанд тохирсон сургагч, зөвлөхүүдийг тодорхойлсон.
• Сургалтын Мастер Төлөвлөгөөг боловсруулсан;
• “Өөрийн үнэлгээ” хийх зааварчилгааны дагуу семинар зохион байгуулсан;

• Сургалтын “Өөрийн үнэлгээ” хийх арга зүйг танилцуулсан.

• Сургалтын “Өөрийн үнэлгээ” хийх зааварчилгsu Монголын талын мэргэжилтэнтэй хамтран боловсруулсан;
• Усны нэгдсэн менежментийн гол оролцогчдод зориулсан

сургалтын хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлох арга зүйгболовсруулан гаргасан;

• Усны нэгдсэн менежментийн асуудлаарх сургалтын хэрэгцээ шаардлага тодорхойлох үнэлгээг гаргасан;

• Усны нэгдсэн менежментийн асуудлаарх сургалтын хэрэгцээ шаардлагад тодорхойлоход оролцсон хүмүүсээс гарсан саналын дагуу зохион байгуулах сургалтанд тохирсон сургагч, зөвлөхүүдийг тодорхойлсон.

• Сургалтын Мастер Төлөвлөгөөг хийж боловсруулсан;

• Гадаадад сургалтанд хамрагдах боломжийг судлан гол харилцах институтууд ба хийх үйл ажиллагааг тодорхойлсон;

• “Өөрийн үнэлгээ” хийх зааварчилгааны дагуу семинар зохион байгуулсан.

Тайланг татаж авах

асуулга-судалгааг -9 сар татаж авах

• Түргэн тархдаг бараг задардаггүй нэгдэл бүхий хорт
  бодисын тархалтын талаар зөвлөмж боловсруулан
  гаргасан;
• Уснаас металл бүтээгдэхүүн гарган авах зорилгоор усанд
  уусдаг вольфрамын зөөвөрлөлтийн талаар зөвлөмж
  боловсруулан гаргасан;
• Джидинскийн уул уурхайн үйлдвэрийн хаягдалд агуулагдах хорт бодисыг аюулгүй хадгалах, дахин боловсруулах, хоргүйжүүлэх, ашиглах арга хэмжээ үр дүнд хүрсний баталгаа болгож бүс нутаг дах усан орчны биологийн олон янз байдлын төлөв байдалд үнэлгээ хийсэн.

Татаж авах Тайлан 041 - ОХУ, Джида орд газар туршилтын төсөл pdf

• Орд газрын шүүрлийн усыг хүнд металлаас цэвэрлэж, тэдгээрийн сульфат ба гидрокарбонат сульфат нэгдлийг байгалийн гидрокарбонат–кальцийн нэгдэлтэй дөхөм
  болгож хувиргах зөвлөмжийг боловсруулан гаргасан;
• Холоднински орд газрын шүүрлийн усыг зайлуулах гидротехникийн барилга байгууламжийн зураг төсөл гаргахад зөвлөмж боловсруулсан.

Татаж авах тайлан 042 - туршилтын төсөл Холоднински уурхай, ОХУ

Төсөл Буриад улсын Курумкан дүүрэгт малын сэг зэм устгах байгууламжийн шинэ барилга барих ажлыг дэмжив. Энэхүү байгууламжийн технологийн шийдэл нь 10 метрийн гүн бетонон нүх бүхий " био дулаан нүх" юм. Зэргэлдээх нутаг дэвсгэрт мөн адил нэмэлт байгууламжууд барьсан. Барилгын гол ажлыг 2013 оны 8-р сард хийж дуусгав.

Гүйцэтгэгч: Эрхүүгийн  Техникийн Улсын Их Сургууль

• Оросын ТХГН-ийн тухай хуулийн шинэчилсэн хувилбарын дагуу Забайкальски Байгалийн Цогцолбор Газрын нутаг дэвсгэрийн бүсчлэл тогтоогдсон байна;
• Аялал жуулчлалаас ТХГН-т үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах өнөөгийн аргачлалыг судалсан байна;
• Забайкальски Байгалийн Цогцолбор Газрын ТХГН-ийг амралт, зугаалгын зорилгоор ашиглах концепцийн баримт бичгийг боловсруулсан байна;
• Аялал жуулчлалаас Забайкальски Байгалийн Цогцолбор Газрын төрөл бүрийн экосистемд үзүүлэх нөлөөллийн урьдчилсан судалгааг (ТХГН, Орчны бүс, тээврийн коридор) хийсэн байна.
• Забайкальски Байгалийн Цогцолбор Газрын биологийн олон янз байдалд ээлтэй аялал жуулчлалын төлөвлөгөө(байж болох ачааллын даацыг харгалзан үзэх) боловсруулсан байна.
• Байгаль нуурын сав газрын ТХГН-ийн (Байкальск, Байкало-Ленски, Баргуужин, Забайкальск, Джерсински) ХЗ-дын ажилтнуудад зориулсан сургалт, семинар зохион байгуулсан байна.

Төлөвлөгөө татаж авах

2013 онд төсөл Байгаль нуурын бүсийн ТХГ-уудын Европарк нийгэмлэгт элсэн орох хүчин чармайлтыг дэмжсэн юм. Байгаль нуурын Улсын Байгалийн Биомандлын Нөөц Газар ба Забайкальски ТХГ Европаркын 2013 оны зөвлөгөөнд оролцсон. Тогтвортой аялал жуулчлалыг ТХГН-т хөгжүүлэх зорилгоор энэ аялалыг Байгаль нуурын төсөл зохион байгуулж оросын ТХГН-уудыг Европаркын сүлжээнд элсүүлэн оруулсан. Зөвөлгөөнийг Хортобадын Үндэсний парк зохион байгуулсан ба Унгар улсын Дебресен дахь Хортобадын Үндэсний паркд 2013 оны 10-р сарын 9-13 өдрүүдэд тэмдэглэн өнгөрүүлсэн. Зөвөлгөөний үеэр Байгаль нуурын Улсын Байгалийн Биомандлын Нөөц Газар нийгэмлэгийн санамж бичигт гарын үсэг зурсан.

Бүтээгдэхүүн 3.3 "Биологийн олон янз байдал, экосистемиийн менежментийн зориултуудыг аялал жуулчлалын салбарын төлөвлөлт, үйл ажиллагаанд тусгах туршилт"  хүрээнд хийх энэхүү ажлын зорилго нь Янгима дарь эхийн дүр тодрон үзэгдсэн газрыг  (Буриадын Баргуужин дүүргийн Ярикто тосгон, Баргуужингийн дацан) оруулсан маршрутыг багтаасан биологийн олон янз байдалд ээлтэй аялал жуулчлалын төлөвлөгөө боловсруулж тусгах. 

Гарсан үр дүн:

• Нутаг дэвсгэр болон эко-жимийг тохижуулах төлөвлөгөө;
• Нутаг дэвсгэр болон эко-жимийг тохижуулсан тухай тайлан;
• ОХУ, Буриад улсын Ярикто тосгоны Баргуужингийн Буддын хийдийн орчимд байршилтай Янгима дарь эхийн дүрстэй чулуу бүхий газар нутагт зориулсан биологийн олон янз байдалд ээлтэй аялал жуулчлалын төлөвлөгөө;
• аялал жуулчлалын төлөвлөгөөний талаар мэдээллэх танилцуулга

Тайлан татах

Дэлхийн Усны Өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлэх ажлын хүрээнд Байгаль нуурын төсөл 2013 оны 3-р сарын 21-ний өдрийн телевизийн “АХА” нэвтрүүлгийг дэжмжин санхүүжүүлэв. Энэ хөтөлбөрийн зорилго нь усны салбарын үйл ажиллагааг олон нийтэд танилцуулах ба усны нөөц болон ашиглалт, ус хэмнэх аргуудын талаар мэдээллэх явдал байв. Энэ арга хэмжээг БОНХЯ, Усны Үндэсний Хороо болон Туул Голын Сав Газрын Захиргаанаас зохион байгуулсан болно. ШУТИС, МУИС, ХААДС-ийн 87 оюутан залуус оролцсон. Эхний байрын шагнал нь 2013 оны 7 дугаар сарын 8-12 өдөр Улаан-Үдэ хотод болох “Байгаль нуур- 21 дүгээр зууны дэлхийн усны стратегийн нөөц” олон улсын эрдэм шинжилгээний конференцид оролцох эрхийн бичиг байв.

БНБУлсын хэмжээнд зарласан "Аялал жуулчлалын салбарын тэргүүний мэргэжлийн" уралдаанд аялал жуулчлалын салбарын байгууллагуудын хамгийн сайн ажилтнуудыг сонгон шалгаруулсан юм. Уралдааны гол зорилго жуулчдад үзүүлж буй үйлчилгээний чанарыг дээшлүүлэх, нэр хүндийг өргөх болон Буриад улсын аялал жуулчлалын салбарын ажилтнуудын идэвхийг сэргээхэд оршино. Уралдааныг Аялал жуулчлалын агентлаг Улаан-Үд хотын Захиргааны үйлдвэрлэл, хэрэглэгчдийн зах зээл ба аялал жуулчлалын Хороо, Дорнод Сибирийн соёл урлагийн улсын академи болон НҮБХХ-ДДБОС-гийн "Байгаль нуурын сав газрын хил дамнасан экосистемийн байгалийн нөөцийн нэгдсэн менежмент" төслийн оролцоотой зохион байгуулсан болно.
"Эко-Аялал жуулчлалын салбарын хамгийн сайн хөтөч-хөтлөгч" номинацийн ялагч Елена Мясниковад Байгаль нуурын төсөл өөрийн шагналаа гардуулав.

Үйл ажиллагаа 2013 онд эхлэж 2014 онд үргэлжлэн хэрэгжинэ. 2013 онд доорх үр дүн гарсан. Үүнд:

• БНМТ-ийн вэб порталыг нээсэн.
• Мэдээллийг БНМТ-ийн вэб порталд Англи, Орос,Монгол хэл дээр оруулсан.
• ГЗМС-д хэрэглэх техникээр хоёр улсыг хангасан.
• БНМТ-ийн мэдээллийн өгөгдөлүүдийг солилцооны тухай протоколыг Монголын концепци ба мэдээллийн бүтцэд суурилан боловсруулсан;
• Протоколыг оролцогч талуудад хүргүүлж батлуулсан;
• Зөвшөөрсөн баримтыг холбогдох оролцогч талуудаас хүлээн авсан;
• Мэдээлэл солилцох тухай батлагдсан протоколд үндэслэн сав газрын өгөгдөлүүдийг цуглуулж БНМТ-ийн вэб порталд оруулав.

2014 онд хүлээгдэж буй үр дүн:

• БНМТ-ийн вэб порталыг үргэлжлүүлэн ажиллуулах.
• ГЗМС-ийн программ хангамж худалдан авах (ArcView).
• 2012-2013 оны Байгаль нуурын сав газрын төлөв байдлын хоёр жил тутмын тайлангийн бүтцийг Орос ба Монголын тал хамтран боловсруулах.
• 2012-2013 оны Байгаль нуурын сав газрын төлөв байдлын хоёр жил тутмын тайланг Англи, Орос ба Монголын хэл дээр бэлтгэх.
• 2012-2013 оны Байгаль нуурын сав газрын төлөв байдлын хоёр жил тутмын тайланг Англи, Орос ба Монголын хэл дээр хэвлүүлэх.

Төслөөс Хөвсгөл нуурын эрэг орчмыг цэвэрлэх ажлыг үргэлжлүүлэн дэмжиж, 2013 онд цэвэрлэгээний ажлыг Соёны Бүс байгаль хамгаалах нөхөрлөлтэй хамтран хэрэгжүүлсэн. 400 гаруй сурагч ба орон нутгийн иргэд оролцуулан “Хог хаягдлыг эргүүлэн ашиглах” сэдэвт сургалт зохион байгуулсан. Нутгийн иргэдэд “Хог хаягдлыг хэрхэн эргүүлэн ашиглах вэ” 1000 гаруй товхимол тараан өгсөн. Хатгал сумын Засаг даргын тушаалаар 2013 оны 10 дугаар сарын 4-ний өдрийг цэвэрлэгээний кампанит ажлын өдөр болгон зарласан. Сумын иргэд, төр ба ТББ-ууд хамтран Хөвсгөл нуурын эрэг орчмын хатуу хог хаягдлыг цэвэрлэв.

Тайлан - 059 Хөвсгөл нуурын цэвэрлэгээ татаж авах

"Хил Хязгааргүй Байгаль Нуур" баримтат киног хийж дуусгав.  Газар зүйн хувьд Орос, Монгол хоёр орны хилийг дамнан оршдог ба нууранд усаа цутгадаг голуудыг багтаасан өргөн уудам газар нутгийг хамарсан Байгаль нуурын сав газрыг  бүхэлд нь кинонд тусгасан юм. Байгаль нуурын сав газар нь   уран барилгын ба байгалийн нилээн хэдэн түүхийн дурсгалт  газруудын өлгий нутаг юм. Баримтат киноны гол агуулга нь Байгаль нуурын сав газарт тулгарч буй бэрхшээлд болон түүний байгаль-экологийн,нийгэм-соёлын давтагдашгүй үзэгдлийг хадгалан үлдээхэд олон нийтийн анхаарлыг хандуулах явдал юм.

Full version Russian - http://www.youtube.com/watch?v=fxggbWjUGOA

Festival Version English -  http://www.youtube.com/watch?v=oxtzDHy6Fb8

Festival Version Russian - http://www.youtube.com/watch?v=yOpMfuJb6OA

Байгаль нуурын төсөл 2013 онд хэд хэдэн товхимол ба брошюр бэлтгэж хэвлэн нийтэлсэн.

явцын тайлан татах - Эко-жуулчлал тур БНУБШМНГ.pdf

Гүйцэтгэгч: ANO “Олон улсын төслүүдийн төв” (Москва)

ба Геоэколоийн Хүрээлэн (Улаанбаатар).

Дуусах хугацаа: 2013 оны 2-р сарын 20 өдөр.

2012 оны эцсийн бүтээгдэхүүн:

• ХДОДШ-г хянан үзэх Орос-Монголын экспертүүдийн болон олон улсын зөвлөхүүдийн уулзалтыг зохион байгуулсан байна. Ажлын төлөвлөгөөг нэгтгэн тохиролцсон байна.
• Оросын экспертүүд ХДОДШ-ний холбогдох хэсгийг боловсруулж Монголын талын материалтай нэгтгэн дүгнүүлэхээр олон улсын экспертэд шилжүүлэн өгсөн байна.

Үр дүн 1.4 - Сэлэнгэ мөрний сав газрын бохирдлын үнэлгээнд доорх асуудлуудыг хамруулсан болно. Үүнд:

1. Хэрэгжиж байгаа болон хэрэгжихээр төлөвлөгдсөн усан хангамж ба усны ариун цэврийн төслүүдийг тодруулах ажлыг хамруулан Сэлэнгийн сав газар дах Монголын засаг захиргааны нэгжийн хэрэгцээг хянан үзэх ба эрэмблэхдээ доорх асуудлыг харгалзах:

• том хотууд ба засаг захиргааны нэгжүүд дэх усан хангамж, усны ариун цэвэр ба бохир ус;
• Хэрэгжиж байгаа болон хэрэгжихээр төлөвлөгдсөн ус ба усны ариун цэврийн төслүүд;
• төв суурин газруудаас үүсэх бохирдлыг бууруулах, урьдчилан сэргийлэх, хянан шалгах.

2. Хараа голын сав газрын бохирдлын халуун цэгүүдийн үнэлгээний тодорхой жишээнд доорх асуудлуудыг тусгасан:

• сав газрын усны чанарт үзүүлэх хүний нөлөөл;
• гадаргын болон газар доорх усны чанарт үзүүлэх бохирдлын гол аюул занал.
• гол бохирдуулагчийн эх үүсвэр, төрөл ба бохирдлын түвшинг хамарсан халуун цэгүүд;
• хотын бохир усыг цуглуулах, цэвэрлэх, зайлуулах зэрэг асуудлыг багтаасан хот суурин газрын бохир, үерийн усны ба хатуу хог хаягдлын менежмент;
• сав газрын усны нөөцийн тогтвортой байдал болон хүний ба экосистемийн эрүүл мэндэд үзүүлэх усны бохирдлын сөрөг нөлөөлөл.

Download - Selenga report

Төслийн Үр Дүн 1.3-ын хүрээнд  Байгаль нуурын сав газрын хил дамнасан нутаг дэвсгэрийн бага гүнтэй уст давхаргын газар доорх усны үнэлгээг доорх асуудлыг онцгойлон тусгаж хийсэн. Үүнд:

• нутгийн иргэдийн ёс зүй, шашин шүтлэг, соёлын уламжлалыг харгалзан үзсэн газрын доорх ба гадаргын усны тогтвортой нэгдсэн менежмент ба усны нөөцийг хамгаалах экологид ээлтэй бодлого.
• Ундны болон өөр бусад зориулалтаар хэрэглэх усны хэрэглээний өсөлт ба газар доорх усыг хэт ихээр ашигласнаар гарах үр дагавар (газар доорх усны түвшин буурах, гачиг үе урсацгүй болох, хөрсний суулт).
• Газар доорх усны чанарт нөлөөлөх бохирдлын аюул занал (Үр дүн 1.4-тэй нягт холбоотой).
• Газар доорх ус ба түүнээс хамаарах экосистемийн эмзэг байдал.
• Нийгэм- эдийн засгийн хөгжилд газрын доорх болон гадаргын усыг иж бүрэн ашиглах давуу тал.
• Газар доорх усны нөөц ба чанарт газар ашиглалт ба газар төлөвлөлтийн өнөөгийн байдлын нөлөөлөл.
• Бусад төрлийн уст давхаргад ба гамшгийн (үер, ган, хар салхи, газар хөдлөлт ) давтамж ба түвшинд уур амьсгалын өөрчлөлтийн үзүүлж болзошгүй нөлөөлөл.

Download report UNESCO 1.3

Байгаль нуурын төсөл 2013 онд "Байгаль нуурыг хадгалан үлдээе" төслийн ажлыг дэмжив.
http://www.savebaikal.com/, https://www.facebook.com/SaveBaikal

БНБуриад Улсын Баргуужин дүүргийн Холодянки сууринд жил бүр зохиогддог “Байгаль нуурын цэвэр мөс–2013” ухуулга-сурталчилгааны 2 дах ажил 4-р сарын 6-ны өдөр хаалтаа хийв. Энэхүү үйл ажиллагаанд зөвхөн Улаан-Үд хотоос төдийгүй мөн Москва зэрэг өөр хотуудаас төрөл бүрийн мэргэжил, насны 50 гаруй сайн дурын ажилтнууд ирж дэмжин оролцсон юм. Тэд хамтдаа 40 гаруй шуудай хог, хаягдал (тус бүр 120 литрийн багтаамж бүхий) түүж дахин боловсруулалтанд тушаасан байна. Арга хэмжээнд ирсэн зочид болон оролцогчдын дунд ухуулан таниулах ярилцлага хийж хог, хаягдлыг ангилан цуглуулах болон хаягдалтай хэрхэн харьцах тухай мэдээлэл бүхий материал тараав.

БНБУ-ын Прибайкальск дүүргийн Безымянный тохойн нутагт 7-р сарын 15-наас 8-р сарын 15 өдөр хүртэл Байгаль нуурын Эргийн Албаны сайн дурын ажилтнууд байрлан ажиллав. 2013.

2 ээлжээр ажилласан лагерийн үйл ажилагаанд Москва, Санкт-Петербург, Доод Новгород, Уулын Алтайск, Новосибирск, Тверь, Ижевск, Ростов-на-Дону, Эрхүү, Улаан-Үдэ, Томск, Первоуральск, Уссурийск, Сахалины арлууд, Владивосток, болон Монреаль, Канад; Талин, Эстони ба Париж зэрэг хотуудаас 100 гаруй сайн дурынхан оролцсон байна.

Сайн дурын үндсэн ажилтнуудаас гадна Байгаль Нуурын Эргийн Албатай “Магистраль 110” төслийн оролцогчид болон Москвагийн Их Сургуулийн оюутнууд нэгдэн ажилласан юм.

Прибайкальск дүүргийн Горячинск тосгоноос Катково тосгон хүртэлх ТХГН-ийн болон аялал жуулчлал, наран шарлагын 25 км нутаг дэвсгэр хамарсан газар Эргийн Алба ажиллаа. Сайн дурын ажилтнууд өдөр бүр эрэг орчмыг харуулдаж, цэвэрлэгээ хийж, хаягдалтай харьцах арга зүй болон байгаль дээр галын аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах талаар ухуулга, сурталчилгааны ажил явуулж байв.

Энэ улиралд нийтдээ тус бүр нь 120 литр 1 386 шуудай хог хаягдал, үүнээс 321 нь шил, 146 төмөр, 203 хуванцар ба 716 шуудай ялгаагүй хог хаягдал түүсэн байна. Сайн дурын ажилтнууд он удаан жил болсон янз бүрийн хэмжээ ба гүн бүхий 300 гаруй цэгээс ихэнх хог хаягдлыг ухаж гаргасан тухай Байгаль Нуурын Эргийн Албаны удирдлагуудын цохон тэмдэглэв.

”Сэлэнгэ мөрний цэвэр эрэг” цэвэрлэгээний ажил 8-р сарын 5 –ны өдөр Улаан-Үд хотын усан боомтонд эхлэв. Үйл ажиллагаанд бүх Орос улсаас 45 гаруй хүн оролцсон ба Байгаль Нуурын Эргийн Алба, Байгаль нуурыг хадгалж үлдээх ажлыг дэмжих Сан, Бурприрода, хотын Захиргаа зэрэг байгууллагууд оролцов. Цэвэрлэгээг Сэлэнгэ мөрний эргийн хоёр талд, баруун эрэг дээр төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн орчимд, зүүн эрэгт Степная цутгал голын ойр орчимд хийв. Хогийг ялган түүсэн ба ихэнх хувийг шил болон хуванцар эзлэж байв. Нийт 160 гаруй шуудай(1 тонн гаруй) хог түүсэн байна. Хог цэвэрлэхээс гадна оршин суугчдын дунд байгалийг хэрхэн зүй зохистой ашиглах болон хог хаягдлыг хаях аргын талаар сэнхрүүлэн сурталчилав.

Эцэст нь“Цэвэр Ольхон арал” 2 өдрийн кампанит ажлаар 9-р сарын 14-15 өдрүүдэд бүх Оросын “Хийцгээе!“ кампанит ажлын хүрээнд явагдсан Байгаль нуурыг хадгалан үлдээе” төслийн 2013 оны улирлын ажил өндөрлөв. Арга хэмжээнд Орос улсаас (Москва, Эрхүү, Улаан-Үдэ (бүртгүүлсэн сайн дурынхан ба Ангарск хотын МБОУ СОШ № 46-р сургуулийн сурагчид) болон Испани, Итали, Франц, Бельги болон АНУ-аас 100 гаруй сайн дурын ажилтнууд оролцов. Арга хэмжээг Прибайкальск Байгалийн Цогцолбор Газрын болон Хужир тосгоны захиргаадын дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулсан болно.

Шил, хуванцар болон төмөр гэсэн уламжлалт ангиллаар нийт 3 Тонн хог хаягдал түүв. Хогийг 4 кв. км газар нутгаас түүсэн байна.

Орос болон Монгол орны хооронд хилийн усыг хамгаалах ба тогтвортой менежмент эрхлэх өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийж, хууль эрх зүйн болон институцийн хүрээг сайжруулах боломжуудын талаар санал дэвшүүлэв.

Материал орос хэл дээр татаж авах

Материал монгол хэл дээр татаж авах

Материал англи хэл дээр татаж авах

Гүйцэтгэгч: Байгаль Нуурын Байгалийн Менежментийн Хүрээлэн (ОХУ-ын ШУА) ба Нуур Судлалын Хүрээлэн (ОХУ-ын ШУА). Ажил дуусах хугацаа: 2012 оны 11-р сарын 25 өдөр.

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• Сэлэнгэ мөрний сав газрын усны чанарын физик-химийн ба биологийн параметрийн мониторинг хийх ажлын удирдамж болон хэрэгжүүлэх зөвлөмж боловсруулж бэлтгэх
• Сэлэнгэ мөрний сав газрын усны чанарт уур амьсгалын өөрчлөлтийн ба хүний хүчин зүйлийн нөлөөллийн үнэлгээ

Ажил бүрэн хийгдсэн. 2012 оны усны урсацын улирлын чанартай өөрчлөлт болон усан дахь шимт бодис, хүнд металл, болон ёроолын тундасын харилцан хамаарал. Сэлэнгэ мөрний доод бэлчир дэх мониторингийн хөтөлбөрийн ажлын удирдамж.

Ажлын тайлан (ОРОС) татаж авах

Товч тайлан (ОРОС) татаж авах

Товч тайлан (ENG) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Эрхүүгийн Улсын Их Сургууль.

Ажил дуусах хугацаа: 2012 оны 11-р сарын 25 өдөр.

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• Сэлэнгэ мөрний доод бэлчир дэх бентос бүсийн гидрологийн, гидрохимийн, микробиологийн, гидробиологийн болон загас судлалын  индикаторууд
• Ёроолын микроорганизмаар хооллогч уугуул болон нутагшуулсан загасны тоо толгойн индикатор ба бентос бүсийн бүтцэд үзүүлж буй нөлөөлөллийн үнэлгээ.

Ажил бүрэн хийгдсэн. Ёроолын микроорганизмаар хооллогч ихэнх загаснуудын  тэжээлийг судлан шинжилсэн, тэдний бентос микроорганизмын бүтцэд үзүүлж буй нөлөөллийг тооцоолсон. Ёроолын амьтны аймгийн уугуул болон Амар мөрний булуу цагаан загас, зоодой загас ба Амар мөрний сахалт загаснууд зэрэг нутагшуулсан төрөл зүйлд ямар нэгэн онцгой нөлөөлөл илрээгүй.

Үүний сацуу бүх насны ротана-головешки (Amur sleeper) загас намар цагт ёроолын бүх микроорганизмыг идэж зообентосын микроорганизмд мэдэгдэхүйц нөлөөлж байгаа нь тогтоогдсон. Энэ үзэгдлийг шалгах зөвлөмж гарсан.

Эцсийн тайлан (ОРОС) татаж авах

Нэгдсэн тайлан (ОРОС) татаж авах

Нэгдсэн тайлан (ENG) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Росгидромет, Гидрохимийн Хүрээлэн (ОХУ) ба Цаг Уур Орчин Шинжилгээний Хүрээлэн (Монгол улс). Ажил дуусах хугацаа: 2012 оны 12 дугаар сар.

Гүйцэтгэгч: Росгидромет, Гидрохимийн Хүрээлэн (ОХУ) ба Цаг Уур Орчин Шинжилгээний Хүрээлэн (Монгол улс). Дуусах хугацаа: 2012 оны 12 дугаар сар.

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• Чанарын системийн дүн шинжилгээний нэгдсэн (Монгол улстай) арга зүй.

• Орос ба Монгол улс дахь Сэлэнгэ мөрний сав газрын мониторингийн явуулын ба суурин лабораторын физик-химийн анализ хийх арга зүйн жагсаалт ба техникийн багаж хэрэгсэл.
• Сэлэнгэ мөрний сав газрын усны чанарын мониторингийн уялдуулсан хөтөлбөр.

Өнөөгийн байдлаар Байгаль нуурын сав газрын гадаргын усны чанарын мониторингийн хөтөлбөрийг (ОХУ-ын Гидрохимийн Хүрээлэнгийн боловсруулсан) монголын талтай хэлэлцэж байна.

Ажлын тайлан(ОРОС) - ОХУ  татаж авах

Ажлы тайлан(ОРОС) - Монгол улс татаж авах

Усны чанарын мониторингийн уялдуулсан хөтөлбөрийн төслийг (ОРОС) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Москвагийн Их Сургууль, Байгаль нуурын Байгалийн Нөөцийн Менежментийн Хүрээлэн (ОХУ-ын ШУА). Дуусах хугацаа: 2012 оны 12-р сарын 15 өдөр.

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• Геомэдээллийн иж бүрэн систем “тодотгогч мэдээллийн сантай таарах ARCGIS-д суурилсан  Сэлэнгэ мөрний сав газрын программ хангамж"
• Сэлэнгэ мөрний сав газрын түүхэн хугацаанд хэмжигдсэн бохирдлын агууламж.

• Москвагийн Их Сургуулийн 2011-2012 онд хийсэн экспедицийн багаас (усны урсацын тодорхойлолт, тундас ба жижиг биетээр ачаалагдсан байдал, Сэлэнгийн сав газрын химийн элементууд) гаргасан мэдээлэлд үндэслэн ажиглалтын хугацаан дахь Сэлэнгэ мөрний сав газрын системийн өнөөгийн төлөв байдлын (бохирдлын агууламж) газрын зургийн иж бүрдэл

Ажил бүрэн хийгдсэн. ARCGIS мэдээллийн сан байгуулж төслийн менежментийн нэгжид танилцуулсан.

Ажлын тайлан (ОРОС) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Буриад улсын (Улаан-Үүд) байгалийн нөөцийн яамны “Бурприрода” улсын төсөвт байгууллага, Усны нөөц ба ус ашиглалтын хэлтэс Геоэкологийн Хүрээлэн (Монгол улс).

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• мэдээллийн сангийн мэдээллийн бүтэц ба мэдээллийн эх үүсвэрийн жагсаалт, экологийн мэдээллийг цуглуулах, хадгалах ба ашиглахад зориулсан компьютерийн программ хангамж.
• Байгаль нуурын мэдээллийн төвийн мэдээллийн үйл ажиллагааны төрөл, ба технологийн бүтэц.
• Үйл ажиллагааны цар хүрээ ба оролцогчдын чадварын түвшин (байгууллагууд, тэдгээрийн мэдээлэл ба хэрэглэгчид).

Байгаль нуурын мэдээллийн төвийг байгуулахад оролцож буй байгууллагуудын хооронд хийх гэрээний төсөл боловсруулж бэлэн болгосон. Одоогоор зөвшилцөх үйл явц өрнөж байна.

ОХУ-д зориулсан Байгаль нуурын МТ-ийн концепци (ОРОС) татаж авах

Монгол улсад зориулсан Байгаль нуурын МТ-ийн концепци(ENG) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Москвагийн Их Сургууль.

2012 оны эцсийн бүтээгдэхүүн:

Ажил бүрэн дууссан. 2015 он хүртэлх экологийн боловсролыг сургуулийн өмнөх, сургуулийн болон дээд сургуулийн түвшинд сайжруулах үйл ажиллагааны үе шатыг нарийвчлан боловсруулж гаргасан. Ажлын үр дүнг Байгаль нуурын дүүргүүдэд танилцуулж давтан хэрэгжүүлэх зөвлөмж өгсөн.

Эцсийн тайлан (RUS) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Забайкальск мужийн Улсын Багшийн Их Сургууль

2012 оны эцсийн бүтээгдэхүүн:

Ажил бүрэн дууссан: экологи ба тогтвортой хөгжлийн салбарт захиргааны ажилтнуудын эрх мэдлийг өргөжүүлэх концепци болон гарын авлага боловсруулж бэлэн болгосон. Энэ ажлыг  Байгаль нуурын дүүрэгт танилцуулж давтан хэрэгжүүлэх талаар зөвөлсөн.

Боловсруулсан хөтөлбөр татаж авах (RUS)

Гүйцэтгэгч: Буриадын Улсын Их Сургууль.

2012 оны эцсийн бүтээгдэхүүн:

Ажил бүрэн дууссан. 2015 он хүртэлх экологийн боловсролыг сургуулийн өмнөх, сургуулийн болон дээд сургуулийн түвшинд сайжруулах үйл ажиллгааны үе шатыг нарийвчлан боловсруулж гаргасан.

Боловсруулсан төлөвлөгөөг (RUS) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Буриад улсын Хөдөө Аж Ахуйн Академи.

Ажил дуусах хугацаа: 2012 оны 11-р сар

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• Буриад улсын Баргуужин ба Курумкан дүүргүүдэд малын сэг зэм устгах газруудын тооллого хийж тэдгээрийн экологи ба микробиологийн нөхцөл байдалд үнэлгээ өгөх.
• Өнөөгийн тэргүүн туршлагыг ашиглан шаардлага хангахгүй байгаа малын сэг устгах газруудыг татан буулгах технологид үнэлгээ хийх.
• Боом өвчнийг дэгдэхэд хүргэж байгаа малын сэг зэм устгах одоогийн арга ажиллагааг сайжруулах арга замыг боловсруулах.

Ажлыг бүрэн хийж дуусгасан. Байгаль нуурын сав газрын хил дамнасан газар нутгийн (Буриад улс, Забайкальски Край, Монгол улс) боом өвчний дэгдэлтэнд дүн шинжилгээ хийж хянан үзэж эмхэтгэн нэгтгэв. Баргуужин ба Курумкан дүүргүүд дэх одоо байгаа малын сэг төвлөрүүлэх цэгүүдэд тооллого хийж газрын зурагт буулгасан. Шаардлага хангахгүй байгаа малын сэг устгах газруудыг татан буулгах технологид үнэлгээ хийсэн.

Зарим нэг газруудыг тодруулж шинээр малын сэг устгах 2 байгууламжийн барилгын төсөв боловсруулсан. 2013 онд байгууламжийг барих үнийн санал ирүүлэх хүсэлтийн зар тараасан.

Ажлын тайлан урьдчилсан байдлаар (ОРОС) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Байгаль нуурын олон улсын сайн дурын бүлэг,       “ Байгаль нуурыг хамгаалцгаая” төсөл, залуучуудын театр.

Дуусах хугацаа: 2012 оны хавар-зун

Ажил бүрэн хийгдсэн. Төслөөс Байгаль нуурын олон улсын сайн дурын бүлгийн ажлыг дэмжиж ажиллав. Нуурын эрэг орчим болон мөсийг хог хаягдлаас цэвэрлэх өвлийн үйл ажиллагааг зохион байгуулсан юм. Уда голын эрэг орчмыг цэвэрлэх үйл ажиллагааг хотын захиргаа болон оршин суугчидтай хамтран зохион байгуулав. Сайн дурынхны зун хийсэн цэвэрлэгээний үеэр 450 гарй Тонн хог хаягдлыг нуурын эрэг дагуух 25км зайнаас түүсэн байна.

Үйл ажиллагаанд 100 гаруй сайн дурынхан оролцсон юм.

Ажлын тайлан (RUS) татаж авах

Гүйцэтгэгч: Монголын Усны Форум- Ус хэлц; Хатгал тосгоны “Домогт Далай” байгаль орчны ТББ.

Дуусах хугацаа: 2012 оны 9-р сар.

Ажил бүрэн дууссан. Хөвсгөл далайн Хатгал тосгоны эрэг орчмын хог хаягдлыг цэвэрлэх ажлыг тосгоны захиргаа болон сургуулийн хүүхдүүд хамтран зохион байгуулав.

Нуурын эрэг орчмыг бохирдлоос хамгаалах зорилгоор усны ариун цэврийн бүсийг байгуулсан юм. Арга хэмжээний талаар хэвлэл мэдээллээр өргөн нийтлэгдсэн.

Ажлын тайлан (ENG) татаж авах

Гүйцэтгэгч: “Байгаль нуурын байгалийн аялал жуулчлалын нийгэмлэг”.

Дуусах хугацаа: 2012 оны 12-р сар.

Эцсийн бүтээгдэхүүн:

• олон улсын байгалийн аялал жуулчлалын сүлжээнд элсэн ороход Байгаль нуурын Биосферийн Нөөц Газар олон улсын шалгуурт нийцэж байгаад үнэлгээ хийх.
• олон улсын байгалийн аялал жуулчлалын сүлжээнд Байгаль нуурын Биосферийн Нөөц Газрыг оруулах төлөвлөгөө.

Ажил бүрэн хийгдсэн. Байгаль нуурын Биосферийн Нөөц Газрын давуу болон сул талуудад дүн шинжилгээ хийсэн. Олон улсын байгалийн аялал жуулчлалын сүлжээнд элсэн орох төлөвлөгөө боловсруулан гаргасан.

Тайлан урьдчилсан байдлаар (RUS) татаж авах

Дархан Цаазат Газрын Үнэлгээний тайлан татаж авах

Аялал жуулчлалаас Дархан Цаазат Газарт үзүүлэх нөлөөллийн талаарх тайлан татаж авах

Аялал жуулчлалын тогтвортой хөгжлийн төлөвлөгөө татаж авах

Доорхи ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн болно. Үүнд:

• Хянан үзсэн ХДОДШ-ний тайланд тусгасан хил дамнасан асуудлыг онцлон үзэж, Байгаль нуурын ус хурах бүсэд дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтөөс байгаль орчинд ба нийгэм-эдийн засагт үзүүлж болзошгүй нөлөөлөлтэй хамаарал бүхий өнөөгийн суурь мэдээллийг хянан үзэж, шинжлэн судлах ба нэгтгэн дүгнэх.
• Монгол болон Орос улсын гамшгийн эрсдэлийг бууруулахад чиглэсэн өнөөгийн бодлого, зохицуулалтын хүрээг хянан үзэх ба нэгтгэн дүгнэх
• Байгаль нуурын сав газрын бүсэд дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үзүүлж болзошгүй нөлөөлөлд дасан зохицоход  чиглэсэн засгийн газрын, донор орнуудын, ТББ-ууд ба хувийн секторын холбогдох байгууллагуудын үйл ажиллагааг хянан үзэж, шинжлэн судлах ба нэгтгэн дүгнэх.
• Хянан үзсэн ХДОДШ-ний тайланд тусгасан хил дамнасан асуудлыг онцлон үзэж Байгаль нуурын сав газрын бүсэд уур амьсгалын өөрчлөлтөнд дасан зохицох стратеги үйл ажиллагааны зөвлөмж боловсруулах
• Өнөөгийн мэдээлэлд оршиж буй цоорхойг олж тогтоон цаашид хийх судалгааны жагсаалт гаргаж зөвлөмж боловсруулах
• Холбогдох өгөгдөл/мэдээллийн боломжит эх үүсвэрийг(тайлан, сүүлийн үеийн шинжлэх ухааны материалууд) олж тогтоон зөвлөхийн эцсийн тайланд жагсаалт гаргаж хавсралт хэлбэрээр оруулах
• Холбогдох өгөгдөл/мэдээллийн боломжит эх үүсвэрийг(тайлан, сүүлийн үеийн шинжлэх ухааны материалууд) олж тогтоон зөвлөхийн эцсийн тайланд жагсаалт гаргаж хавсралт хэлбэрээр оруулах
• Хянан үзсэн ХДОДШ-ний баримт бичигт уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаарх хэсгийн агуулгыг чанаржуулахад нэмэр хандив оруулах.

Сав газрын Оросын хэсгийн тайлан (ENG) татаж авах

Сав газрын Монголын хэсгийн тайлан (ENG) татаж авах

Дараах даалгаварыг амжилттай биелүүлэв. Үүнд:

• Байгаль нуурын сав газрын ОХУ-ын тал дах ус хуралдах бүсэд байршсан бохирдлын орон нутгийн эх үүсвэрүүдийг олж тогтоох.
• Тэдгээрийн химийн ба биологийн холбогдох өгөгдөхүүн бүхий усны чанарт (гадаргын ба газрын доорх) үзүүлэх нөлөөллийг тогтоох.
• Хэрэгжиж буй болон хэрэгжүүлэхээр төлөвлөгдсөн усны ба ариун цэврийн байгууламжийн төслүүдийг оруулан Сэлэнгийн сав газарт байршсан хотын захиргаадын хэрэгцээг хянан үзэж ангилан шинэчлэх

Сав газрын Оросын хэсгийн халуун цэгүүдийн тайлан (ENG) татаж авах

Сав газрын Монголын хэсгийн халуун цэгүүдийн тайлан (ENG) татаж авах

Байгаль нуурын сав газрын байгалийн нөөцийг хамгаалах менежментийн Мэдээлэл, Сурталчилгааны Төлөвлөгөө боловсруулсан.

Үйл ажиллагааны гол чиглэл:

1.Зорилтот бүлгүүдийн дунд төслийн тухай, ялангуяа байгаль хамгаалах өргөн хүрээний асуудалд чиглэсэн Монгол ба Орос оронд хэрэгжүүлж буй төслийн үйл ажиллагааны талаар шуурхай сурталчилах.  Орон нутгийн түвшинд байгалийн нөөцийг хамгаалахад ба төрийн ба хувийн хэвшлийг үр дүнтэй хамтран ажиллахад чиглэсэн үйл ажиллагааг  олон нийтийг дайчлан өргөнөөр дэмжүүлэх

2. Төслийн мэдээлэл, сурталчилгааны стратегийг цаашид хөгжүүлэн хэрэгжүүлэхэд тохирох хамтрагч байгууллагуудыг олж тогтоох.

3.Төслийн үйл ажиллагааны тухай мөн хамтрагч талуудад өгч буй боломж ба олон нийтээс оруулах хувь нэмрийн талаар мэдээлэл өгч вэб хуудсыг байнга шинэчилж байх.

4.Хил дамнасан биологийн олон янз байдлын талаар мөн олон нийтийн сурталчилгааг хөгжүүлэхэд чиглэсэн боловсрол ба мэдээлэл харилцааны материал боловсруулж солилцох зорилготой Биологийн олон янз байдлыг хамгаалдаг буюу  хамаарал бүхий үйл ажиллагаа Орос ба Монголд эрхэлдэг байгууллагуудын сүлжээ байгуулах.

5. Сургуульд зориулсан нийтлэг хөтөлбөр ба хүүхдэд чиглэсэн өөр бусад үйл ажиллагаа хамарсан аль болох өргөн цар хүрээ бүхий арга зүй, техникт суурилсан олон нийтийн мэдээлэл сурталчилгааны үйл ажиллагааг нэмэгдүүлэх.

Ажлын тайлан (ENG) татаж авах

Судалгааны асуумж (ENG) татаж авах

Байгаль нуурын сав газрын байгаль орчны өнөөгийн нөхцөл байдал, учирч буй бэрхшээл ба аюул заналын талаарх мэдээлэл сурталчилгааны төлөвлөгөө боловсруулсан. Энэхүү төлөвлөгөө нь  төслийн зорилтод бүлгүүд болох засгийн газар(хэлтэс, Их Хурлын гишүүд, орон нутгийн засаг захиргаа ба шүүх); иргэний нийгэмд (ТББ, нутгийн иргэдийн байгууллага ба нийцтэй байдал) чиглэгдсэн юм. Төслийн мэдээлэл сурталчилгааны үйл ажиллагаа нь үндэсний түвшинд ба улс дамнан мэдээлэл, мэдлэгээ солилцох асуудалд нэгэн адил анхаарал хандуулдаг.

Үүнээс гадна байгаль орчны бохирдол ба байгалийн аялал жуулчлалын талаар асуумж боловсруулж жуулчдаас санал асуулга авсан.

Ажлын тайлан (ОРОС) татаж авах

Судалгааны тайлан (ОРОС) татаж авах

GEF IW7 баримтат кино наадамд зориулсан “Хил Хязгааргүй Байгаль Нуур” баримтат кино бэлэн болов.

Шинжлэх ухаан- танин мэдэхүйн энэхүү кино зөвхөн Байгаль нуурын тухай бус, түүнийг цэвэр цэнгэг усаар хангагч үндсэн голуудыг ч мөн адил танилцуулна. Эдгээр голуудын адаг хэсэгт архитектур ба байгалийн давтагдашгүй хөшөө дурсгалууд байршдаг. Байгаль нуурын ус хуримтлуулах сангийн нэг чухал хил дамнасан бүрэлдэхүүн хэсэг бол үзэсгэлэнт Хөвсгөл нуураас эх авч Монгол оронд бүрэлдэн бий болдог Сэлэнгэ мөрөн юм. Сэлэнгэ мөрөн Орос ба Монгол орны газар нутгаар урсдаг, иймээс Байгаль нуурыг хамгаалах асуудал – хөрш хоёр орны нягт уялдаа холбоотой хамтын ажиллагааны нэг чухал судлагдахуун юм. “Хил Хязгааргүй Байгаль Нуур” кино дэлхийн энэхүү гайхалтай хэсгийн дүр зургийг бүрэн харуулж, байгаль, экологийн ба нийгэм-соёлын гайхамшигт үзэгдэл гэдэг утгаар нь Байгаль нуурыг хадгалан үлдээх чухал асуудалд анхаарал хандуулсан юм.

http://www.youtube.com/watch?v=oxtzDHy6Fb8

Production: Atlas Media Movie Studio - www.atlas-culture.ru